Kulttuurlâš toimâlope

Kulttuurlâš toimâlope (Cultural Licence to Operate, CLO) uáivild páihálâšsiärváduv tâi vaiguttempirrâsist orroo eres juávhui adelem tuhhiittem, luáttámuš já mietâmâš toimâmân, mii vaaigut sii kulttuurân, kulttuur háárjutmân tâi kulttuurtorvolâšvuotân. Kulttuurlâš toimâlope ij vuáđđud virgeomâhâšmiärádâsân, peic lii epivirgálâš já čälimettum, mutâ kuittâg merhâšittee toimâm tuhhiittetteevuođâ tááhust. Tom puáhtá kuvviđ jávuttemes sopâmuššân tâi siärváduv adelem juátkojeijee árvuštâlmin tast, lii-uv toimâ tuhhiittettee.

Kulttuurlâš toimâlope ij lah pisovâš tile, peic tot šadda juátkojeijee vuáruvaikuttâsâst tuáimei já siärváduvâi kooskâ. Tot puáhtá nanosmiđ tâi hiäjusmiđ sorjomáin luáttámušâst, vuottum vuoigâlâšvuođâst já tast, ana-uv siärvádâh, ete tooimâst lii hiätu vâi háittu. Tuáváduv madduuh láá ruuki- já luánduriggodâhráhtulâšvuođâst (sosiaallâš toimâlope, Social Licence to Operate, SLO), mutâ tot lii heiviittum meid maađhâšmân.

Kulttuurlâš toimâlope lii ain čonâsist konteekstân: tot ráhtoo tiätu ááigán, pááikán já siärvádâhân lohtâseijee tiilijn. Sämimaađhâšmist taat uáivild, ete tuhhiittem adeleijen pyehtih leđe maaŋgah sierâ peleh –ärbivuáválij iäláttâsâi hárjutteijeeh, kulttuuräärbi haldâšeijeeh já siärváduv institutionaalliih ovdâsteijeeh. Kulttuurlâš toimâlope tuáimá sehe keevâtlii tuhhiittem mittárin já niävvun, mii nannee luáttámuš já kulttuurlii jiešhaldâšem.

Kulttuurlâš toimâlope lii lope, mon kulttuur haldâšeijeeh adeleh jieijâs kulttuurlij siskáldâsâi, oovdânpyehtimij, paaihij tâi ärbivuáválii tiäđu kevttimân já oovdânpyehtimân. Tot vuáđuduvá kulttuur omâsteijei vuoigâdvuotân meridiđ, maht sii ärbivyehi annoo, já tot puáhtá kuoskâđ sehe materiaaláid já immateriaaláid elementáid.

Taan ohtâvuođâst kulttuurlâš toimâlope uáivild sämisiärváduv adelem tuhhiittem já luáttámuš tággáár tooimân, mast puáhtá leđe vaikuttâs sämikulttuurân (ml. sämikielah, ärbivuáváliih iäláttâsah tâi ellee kulttuurenâdâh). Kulttuurlâš toimâlope vuáđuduvá kunnijâtmân, ávus vuárusavâstâlmân já oovtâstpaargon.
Sämimaađhâšmist kulttuurlâš toimâlope váátá mađhâšemtooimâst noonâ vuáruvaikuttâs já oovtâstpargo sämisiärváduvváin, visásmitmáin, ete tot lii linjáást sämmilij árvuiguin, kulttuurarbijn já ärbivuáválii tiäđoin (äʹrbbvuõđlaž teâtt, árbevirolaš diehtu, perinteinen tieto).

Kulttuurlâš toimâlope naanood mađhâšem ovdâsvástádâslâšvuođâ já eettisii killeelvuođâ, tuástu kulttuurlii čájádittem já tuárju sämmilii kulttuur eellimvuáimálâšvuođâ.