Kulttuur harjjtemrääuh

Kulttuur harjjtemrääuh lij ooumažvuõiggâdvuõđid kuulli vuâđđjuurd, kååʹtt kägg õuʹdde uuʹccbõõzzi da alggmeerai vuõiggâdvuõđ jiiʹjjes kulttuuʹre. Tõt miârkkšââvv õõutstõõzz vuõiggâdvuõđ tuõʹllʼjed, õõuʹdeed da seʹrdded õõudårra jiiʹjjes kulttuur, äʹrbbvuõđlaž jieʹllemvuõʹjjid da tõõzz kuulli teâđ åålǥpeällsaž mueʹǩǩeemtaa, teäʹddemtaa leʹbe äʹšttemtaa di vuäǯǯad åålǥpeällsaž toiʹmmjummuž suåvtum nuʹtt, što tõt ij vaarâd kulttuur harjjtummuž.

Tän õhttvuõđâst kulttuur harjjtemrääuh miârkkšââvv, što turismmtåimm leʹbe turiist jie vuäǯǯ cõggâd, sieʹjjted leʹbe puästeed sääʹm äʹrbbvuõđlaž jieʹllemvuõʹjji harjjtummuž, õõutstõõzz jiiʹjjes šõddmõõžžid leʹbe teâttjååʹđtem naaʹlid. Toiʹmmjummuš âlgg leeʹd suåvtum õʹhtte sääʹmõutstõõzz äiʹǧǧtaauli, paaiʹǩi da äärvaivuiʹm. Kulttuur harjjtemrääuh kätt nuʹtt aunnsallaž ǥu aunnsateʹmes kulttuurääʹrb, mâʹte ǩiõl, čeäppõõzz, musiikk, ǩiõtt-tuâjjtääidaid, äʹrbbvuõđlaž teâđ (árbevirolaš diehtu, ärbivuáválâš tiätu, perinteinen tieto), äʹrbbvuõđlaž jieʹllemvuõʹjjid di jeeʹres äʹrbbvuõđid.

Kulttuur harjjtemrääuh kõskksâjjsaž vuälladvuõđ lie:

• Vuõiggâdvuõtt tuõʹllʼjed da õõuʹdeed jiiʹjjes kulttuur:

Õutstõõzzâst lij väʹldd harjjted da õõuʹdeed jiiʹjjes naaʹlid, äʹrbbvuõđid da jieʹllemvuõʹjjid åålǥpeällsaž rajjtemtaa.

• Suõjj mueʹǩǩeem da teäddmõõžž vuâstta:

Kulttuur harjjtummša ij vuäǯǯ kässjõõttâd, cõggâd leʹbe puästeed tõn åålǥbeäʹlnn – ij veʹrǧǧniiʹǩǩi, põrggsi ij-ǥa jeärrsi toiʹmmjeeʹji peäʹlnn.

• Kätt aunnsallaž da aunnsateʹmes kulttuurääʹrb:

Suõj sizz koʹlle jeeʹrab mieʹldd ǩiõll, čeäppõs, musikk, ǩiõtt-tuâjjtääid, juuhl, rituaal, äʹrbbvuõđlaž teâtt, äʹrbbvuõđlaž jieʹllemvueʹjj da jeeʹres äʹrbbvuõđ.

• Suåvtummuš õʹhtte jeeʹres tååmaivuiʹm:

Ǥu õõutstõõzz vuuʹdest harjjtet jeeʹres toiʹmmjummuž, mâʹte turiism, tõn âlgg ciʹsttjed da väʹldded lokku pääiklaž äiʹǧǧtaaulid, äärvaid da naaʹlid.

Õuddmiârk mõõntõõllâm tääʹzz kulttuur harjjtemrääuh vuâstta turiismâst:

• Puäʒʒhåidd:

puäʒʒčiõkkâr čõõđ čuõiggmõš da tõn piʹdǧǧummuš leʹbe ij-puäʒʒluõvâs mieʹcstempiânnʼji  âânnmõš vuäitt jeätteed puõccui pueʹrrvââjjmõõžž da liikkummuž da vaareed puäʒʒhååid.

• Mieʹcstummuš da kueʹlstummuš:

Mieʹcstummuš leʹbe kueʹlstummuš pâʹjjel jiiʹjjes taarb, (ml. teʹl ǥu pääikla kueʹđđe õuddmiârkkân reppšeellmõõžž kõʹsǩǩe occnjaž reppnaaʹli diõtt), vuäitt rââššeed šiilnaaʹli ǩeâllʼjemvuõđ da cõggâd äʹrbbvuõđlaž šeeʹllemnaaʹli, mâʹte reppǩiõllšeellmõõžž, seillmõõžž da mättʼtummuž.

• Õutstõõzz šõddmõõžž:

Čiõkkmõõžži sniimmʼmõš leʹbe sääʹmpihttsivuiʹm teâvõõttâm päärnai sniimmʼmõš puärrsi lååʹvtaa neuʹrrad õõutstõõzz da oummui privattvuõđ da kulttuur jiijjstes vuõʹlǧǧi harjjtummuž.

• Äʹrbbvuõđlaž teâđ serddmõš:

puäʒʒpikalõõzzid sieʹjjteei sniimmʼmõš, jiõnnsânji jälstõõttmõš leʹbe lååʹvteʹmes vuässõõttmõš vuäiʹtte vaiggsmâʹtted tuejjummuž da pueʹtǩǩeed poodd, koʹst äʹrbbvuõđlaž teâđ seeʹrdet nuõrab puõlvvõõǥǥid.

Kulttuur harjjtemrääuh tueʹrjjee še meersaž da meeraikõskksaž šiõttõõzz, mâʹte Lääʹdd vuâđđlääʹǩǩ, õõutverddsažvuõttlääʹǩǩ da alggmeerai vuõiggâdvuõđid kuõskki meeraikõskksaž suåppmõõžž.