Immateriaalvuoigâdvuođah

Immateriaalvuoigâdvuođah uáivildeh kreatiivlii pargo puátusáid já eres immateriaal omâdâhân čyeccee vuoigâdvuođâid, maid lahâasâttem syeijee. Toh juáhhojeh táválávt tahheevuoigâdvuođáid, aldavuoigâdvuođáid já ráhtulâšvuoigâdvuođáid, moid kuleh ovdâmerkkân täävvirmeerhah, patenteh já mallivuoigâdvuođah. Tahheevuoigâdvuođah torvejeh kirjálij já taaiđâlij tuojij kevttim, ko vuod aldavuoigâdvuođah adeleh syeje eereeb iärrás oovdânpyehtee taaiđârijd oovdânpyehtimáid já jienâpaadij pyevtitteijeid.

Sämikulttuurist immateriaalvuoigâdvuođah lohtâseh meid kulttuuräärbi, tego ärbivuáválii tiäđu (äʹrbbvuõđlaž teâtt, árbevirolaš diehtu, perinteinen tieto), kietâtyejimyensterij, kielâ, muusik já eres kulttuurolgospyehtimij suáján. Aalmugijkoskâsávt algâaalmugij immateriaalvuoigâdvuođáid kyeskee OA algâaalmugij vuoigâdvuođâi julgáštus (UNDRIP), Maailm jiegâlii omâduv seervi (WIPO) pargo sehe ILO almossopâmuš nr 169 tiädutteh siärvuslii omâstem já rijjâ, tiätun vuáđuduvvee munemietâmâš (FPIC) prinsiip.

Ovdâmeerhah immateriaalvuoigâdvuođâi luávkkáámist láá:

• juáigus tâi eres ärbivuáválii lávlum kopijistem, paddim já kevttim oovdânpyehtee já siärváduv lovettáá
• sämityeje (tuejj, duodji, saamenkäsityö) myenster kopijistem já vyebdim lovettáá
• ärbivuáválii mainâs kevttim kávpálii pyevtittâsâst kulttuur haldâšeijei mietâmâšttáá.

Taan ohtâvuođâst immateriaalvuoigâdvuođâi kunnijâttem meerhâš tom, ete immateriaallii kulttuuräärbi kevttim váátá ääšimiäldásii sosiaallii já kulttuurlii toimâlove já ete vuoigâdvuođah identifisistojeh já tuhhiittuvvojeh oles siärváduv omâdâhhân. Návt visásmittoo kulttuurlii jotkuuvâšvuođâ siäilum ja tuástoo kulttuur appropriaatio.