Dálkkádatnuppástus
Dálkkádatnuppástus dárkkuha dábálaččat olbmo doaimmas boahtti, guhkes áigegaskkas dáhpáhuvvi dálkkádaga nuppástuvvama. Dat boahtá erenomážit šaddovistegásaid luoittuid lassáneamis ja boahtá ovdan earret eará gaskaliekkasvuođa loktaneami, garradálkkiid lassáneami ja maid jagiáiggiid molsašuddama hehttehusaid bokte.
Árktalaš guovlluin dálkkádatnuppástus ovdána máŋggageardásaš leavttuin go veardida eará sajiide eanaspáppas – báikkuid juobe njealjegeardásaččat. Dát dagaha earret eará dálkki jođánis molsašuddamiid, muohttagii šaddi heajos gerddiid, lassánan arvviid ja muhttiid ja maid meahccebuollimiid riskka.
Mihkkige ekosystemas dahje luonddu birrajođus ii báze dálkkádatnuppástusa olggobeallái. Dálkkádatnuppástusa váikkuhusat čuhcet ee. sámekultuvrra dáfus erenomáš dehálaš dahkkiide, dego jahkodatjohtui, luonddus johtimii, njálmmálaš árbevirolaš dihtui (ärbivuáválâš tiätu, äʹrbbvuõđlaž teâtt, perinteinen tieto) ja árbevirolaš ealáhusaide (ee. boazodollui ja guollebivdui). Nuppástuvvi luonddudilit heajudit guohtunvejolašvuođaid, guollenáliid ja dorvvolaš geinnodagaid, nu ahte dorvvohuhttet kultuvrralaš bistevašvuođa ja ehtalaččat suvdilis sámemátkeealáhusa eavttuid.
ON:id dálkkádatnuppástusa guoski rápmasoahpamuša (UNFCCC) meroštallama mielde dálkkádatnuppástusain oaivvilduvvojit eanaspáppa dálkkádaga nuppástusat, mat bohtet njuolga dahje eahpenjuolga olbmo doaimmas ja mat nuppástahttet áibmogearddi čoahku ja daid sáhttá lunddolaš dálkkádaga nuppástusaid lassin áicat dakkár áigodagain, mat leat dohkálaččat veardádallamii.
Ráđđehusaid gaskasaš dálkkádatnuppástuspanela IPCC (Intergovernmental Panel on Climate Change) mielde dálkkádatnuppástus oaivvilda nuppástusa dálkkádaga dilis, man sáhttá áicat ovdamearkan statistihkalaš metodaiguin dálkkádaga gaskaárvvu ja/dahje molsašuddama nuppástusain, ja mii joatkašuvvá guhká dábálaččat logiidjagiid dahje guhkit áigge. Nuppástusa sáhttet dagahit lunddolaš siskkáldas proseassat, olgguldas bákkut (dego beaivváža aktiivvalašvuođa molsašuddamat dahje dollavárreruossumat) dahje olbmo dagahan, guhkes áigásaš nuppástusat áibmogearddi čoahkus dahje eanageavaheamis.
Dálkkádatlága (423/2022) mielde stáhta eiseválddiid bargun lea ráddjet dálkkádatnuppástusa ja ovddidit dasa vuogáiduvvama, erenomážit dan láhkai, ahte vuhtiiváldit eamiálbmogiid, dego sámiid vuoigatvuođaid ja oassálastinvejolašvuođaid ja gudnejahttit daid.