Maatkčummuž pâstlvažvuõt

Maatkčummuž pâstlvažvuõđin čuäʹjtet maatkčeeʹji da maatkčemtååimai maksimaalʼlaž meärra, mõõn tiõttum vuʹvdd da/leʹbe õutstõs tiõttum ääiʹjpoodd pâstt õhttân vuâra vuâsttaväʹldded tõntää, što täʹst šâdd vännaz šuurab skääđđ fyyslaž, sosiaalʼlaž, kulttuurlaž leʹbe tällõõzzlaž pirrõʹsse leʹbe što maatkčeeʹji äʹššneǩtååđvažvuõtt njeidd vuâlla primmsallaš raaj. Maatkčummuž pâstlvažvuõđin meäʹrtet âʹtte maatkčummšest šõddi muttsi raajid, kook lie pääiklânji da äigga čõõneeʹl primmsallaž. Nuuʹbbi saaʹnivuiʹm ko mõõnât pâstlvažvuõđ raaji pâʹjjel, maatkčummšest šõddâm muttâz pääiklaž sääʹmõutstõʹsse, -kulttuuʹre, pirrõʹsse da/leʹbe hâʹddtässa jie leäkku teänab pääiklânji primmsallaž. Tõn diõtt lij samai vääžnai, što maatkčummuž vaaiktõõzzi ärvvtõõllmõõžž tuejjeet mieʹrrkõõski. Ko pâstlvažvuõđ ärvvtõõlât, âlgg pääiklaž sääʹmõutstõõzz jiõnn še kollʼjed. Maatkčummuž pâstlvažvuõtt lij pâi čõnnum tiõttum päikka da äigga da tõt jeäll čõõđ ääiʹj muttsest di sätt vaajtõõllâd jiânnai joba siõm vuuʹd seʹst. Ko tiõttum vuuʹdest vuälat maatkčummša õhttneei pâstlvažvuõđ raʹjje leʹbe toleranssraʹjje, miârkkšââvv tät tõn, što maatkčummuž negatiivlaž vaaiktõõzz lie meäʹr peäʹlnn mõõnnâm positiivlaž vaaiktõõzzi pâʹjjel. Sääʹm-maatkčummšest õõlǥče vuõss-sâjjsânji leeʹd positiivla vaaiktõõzz nuʹtt sääʹmõutstõʹsse ko še sääʹmkulttuuʹre da tõn seillmõʹšše, oouʹdummša da serddmõʹšše pueʹtti puõlvvõõǥǥid. Ko maatkčemjieʹllemvueʹǩǩ čõõđ ääiʹj veiddan da lâssan di kõʹllʼjeeʹji meäʹr lâssne viõkkšânji, âlgg maatkčummuž pâstlvažvuõʹtte ǩiiddted jeäʹrab vuâmmšummuž. Pääiklaž sääʹmnarood jiijjâs ärvvtõõllmõš luâttväärees ââʹnnemvuäittmõõžži huânnʼnummšest veʹrddeeʹl maatkčeeʹji luâttresuursi ââʹnnma jåʹttlâtt toleranssraajid vuällmõõžž da/leʹbe raaji pâʹjjel mõõnnmõõžž. Ko pâstlvažvuõđ ärvvtõõlât da ko pâstlvažvuõđ raajid še fiʹttjet, âlgg vuõss-sâjjsânji staanâd kõʹllʼjempääiʹǩ pääiklaž sääʹmnarood pueʹrrvââjjam da tååđvažvuõđ32 väjldââʹttǩani vuuʹd ǩieʹssemviõkksažvuõđ da maatkčummuž “viâlttkoorti” seillmõõžž. Ko maatkčummuž negatiivlaž vaaiktõõzzid ǩiõččlââʹstet šuurben ko positiivlaž vaaiktõõzzid, äʹlǧǧe pääiklaž oummi ǩiõldlaž tobddmõõžž da fiʹttjõõzz jåʹttlânji šeejšâʹstted maatkčeeʹjid ohjjõõvvi jälstõõttmõʹšše da tõn pääiʹǩ vuõiʹǧǧest maatkčeeitååđvažvuõʹtte. Tän diõtt maatkčummuž pâstlvažvuõđi raaji meäʹrmeâldlaž ärvvtõõllmõš di pâstlvažvuõđi raaji pâʹjjel viikkâm määinai teevvmõš lij nuʹtt sääʹmõutstõõzz ko še maatkčemsueʹrj õhttsaž ouddõs.