Toolraajjmõš

Toolraajjmõš miârkkšââvv tool puâlltummuž da tuõʹllʼjummuž õuddmiârkkân porrmõõžž raajjmõõžž, paakkummuž, čuõvummuž leʹbe jeeʹres määin diõtt. Historiaalʼlânji tõt lij leämmaž õhtt oummu kõskksõmâs tääidain, da tõt lij õnnum nuʹtt jieʹllmen piâssâm neävvan ǥu kulttuursaž da sosiaalʼlaž eettmõšân. Säʹmmlai dommvuuʹdest toolraajjmõš lij äʹrbbvuõđlaž täidd da vueʹss kulttuurääʹrbest.

Veiddsânji juuʹrdeeʹl toolraajjmõõžžin fiʹttjet:

• Puâlltõõzzi haʹŋǩǩummuž (õuddm. kõrr, sueiʹnn, peäss, sääʹǧǧ)
• Puâlltummuž (õuddm. rikksäʹǧǧ, puâlltemneävv)
• Tool tuõʹllʼjummuž (õuddm. puäʹlddem-muõri lââʹzztummuš, äimmvaajtõõzz šiõttõõllmõš)

Toolraajjmõš lij šiõttõllum tåimm, koonn rajjte lääʹjjšiõttummuš (peälštõslääʹǩǩ da jäʹrjstõslääʹǩǩ), pääiklaž raʹvvjõõzz da šõŋŋtuejjeei (õuddm. kuõrbbvaartõs). Äävtool raajjmõš ij kuul juõʹǩǩoummuvuõiggâdvuõdid, peʹce tõt kaiʹbbai mäddvuäʹmsteei lååʹv. Riikk jânnmin Lappist, Kainuust, Tâʹvv-Vuâđđmääddast da Tâʹvv-Kaʹrjjlest lij takai lååʹpp raajjâd äävtool, jos vuuʹd håidd- da ââʹnnemplaan, jäʹrjstõsvuâkkõs leʹbe kuõrbbvaartõs ij tõn ǩeeʹld. Takai lååʹpp ij leäkku viõǥǥâst õuddmiârkkân luâttsuõjjlemvuuʹdin, poostaivuuʹdin leʹbe kuõrbbvaartõõzz  ääiʹj. Jos toolraajjâm diõtt lij uvddum jeeʹrab päiʹǩǩ, âlgg tõn ââʹnned.

Kuõrbbvaartõõzz ääiʹj toolraajjmõš, seämma ǥu õʹhtteštââʹnnemgriilli âânnmõš, vuäitt leeʹd vooʹps ǩiõlddum, da vuâkkõõzzi vuâstta tuejjummuš vuäitt šõõđđted jõnn hääit luõttu, äʹrbbvuõđlaž jieʹllemvuõʹjjid da kulttuurpirrõʹsse. Toolraajjmõõžžâst vaʹstteei ooumaž lij pâi õõlǥtum koʹrvveed, jos leävvneei toll tuejjad hääit. Nuʹtt tool kannat pâi raajjâd tåʹlǩ staanlaž, mieʹrǩǩuum päikka di muʹštted čackkeed tärkka.