Sääʹm luâttâânnmõš

Sääʹm äärvai, juurdčemnaaʹli da äʹrbbvuõđlaž jieʹllemnääʹl mieʹldd luâđ âlgg seeilted da ââʹnned nuʹtt, što tõt jeäʹlat oummid uuʹdeeʹl piʹrǧǧummuž. Säʹmmla jie leäkku põrggâm muʹtted luâđ peʹce sij lie šiõttlõõvvâm tõõzz. Säʹmmlai äʹrbbvuõđlaž jieʹllemvuõʹjjid mâʹte puäʒʒhååid, kueʹllšeellmõõžž da mieʹcstummuž harjjtummša di luâttouddsi noorummša da ǩiõtt-tuâjai tuejjummša vuâđđõõvvi jieʹllemnääʹll lij pâi leämmaž čõnnum veiddsõs äʹrbbvuõttvuuʹdi âânnmõʹšše ǩeâllʼjeei naaʹlin. Säʹmmlaid da sij äʹrbbvuõđlaž jieʹllemvuõʹjji harjjtummša jieʹllem-mäinn lij leämmaž čõõđ aaiʹji luâđ ǩeâllʼjeei âânnmõš. Luâtt da mädd lie leämmaž säʹmmlai jeäʹlteei. Säʹmmlai kulttuurhääm da jieʹllemnääʹl ǩeâllʼjeei vuâđđan lij tiõttum vuuʹdest vääʹldest åårrai luândlaž šâdd da luâttnääʹll, koonn ooumaž ij muuʹtt, peeʹllest ij-ǥa sieʹjjet luâđ juõʹǩǩekksaž luândlaž šõddmõõžž rââžžeeʹl. Säʹmmlai alggmeerkulttuur lij juʹn tuuʹl äuʹǩǩääm šââddaid, jieʹllʼjid, kuõʹlid da looʹddid, kookk vuuʹdest juʹn luâđstes šâʹdde oummu vaaiktemtaa. Nuuʹbbin saaʹnin säʹmmla lie âânnam puk tõn, koonn luâtt jiõččines piiri-iiʹjji šõddad oummu äuʹǩǩeemnalla juʹn-a vuõiʹǧǧest leʹbe mooʹǩǩi mieʹldd. Ǥu tuõddâr- da meäʹccraajjvuuʹd luâđ eeǥǥlaž šõddmõš lij tåʹlǩ 1/10–1/20 kuäʹccevmeäʹccvuuʹd šõddmõõžžâst, lie sääʹmkulttuur harjjteei taarbšam vaʹstteei veiddsab vuuʹdid jieʹllemvueʹjjeez vääras. Näkam sääʹm täälai da siiʹdi veiddsõs vuuʹdi ekstensiivlaž mäddâânnmõš lij kuuitâǥ vuâđđõõvvâm vuuʹd obbnes tärkka âânnmõʹšše vuuʹd luând da puuʹtʼtõõzz meâldlânji.