Páguliih kritereh

Ovdâsvástádâslâš já eettisávt kilelis sämimađhâšemirâttâs puátá sämisiärváduv siste. Irâttâs kiävttá sämikulttuur resursijd ovdâsvástádâslávt já eettisávt kilelis vuovvijn pyevtitmáin mađhâšempalvâlusâid já falâmáin taid finnodâhtoimâlij agâiguin. Mađhâšempyevtittâs puigâvuođâ tähidem várás kalgeh sämimađhâšempalvâlusah vuáđuduđ puigâ tiätun sämmilijn já sämikulttuurist. Ovdâsvástádâslii já eettisávt kilelis sämmilâšvuotân vuáđuduvvee maađhâšmáin tähiduvvoo riehtâ já puigâ mađhâšemvuáttámuš já feerim mađhâšeijei, kote ana áárvust ovdâsvástádâslâšvuođâ já eettisii killeelvuođâ. Irâttâsâst kalgeh leđe jieijâs tooimâ miäldásiih loveh já tot kalga nuávdittiđ jieijâs irâttâstooimân lohtâseijee laavâid já miärádâsâid. Lasseen sämimaađhâšmist irâttâs kalga väldiđ vuotân tooimâs vaikuttâsâid jieijâs toimâmkuávlu sämisiärvádâhân, irâttâs toimâmpirrâsân sehe sämikulttuurân já ton siäilumân, oovdedmân já luánduláid sirdemmáhđulâšvuođáid puáttee suhâpuolváid.

Sämimađhâšemirâttâs váldá vuotân jieijâs sämisiärváduv já irâttâs toimâmkuávlu siärváduvâi táárbuid, uáinuid já huolâid. Lasseen kalga väldiđ vuotân irâttâs hárjuttem maađhâšmist šaddee nubástusâi vaikuttâsâid siärváduv pyereestvajemân. Mađhâšem ij kolgâččii vaikuttiđ negâtiivlávt páihálii sämisiärváduv tâi ton ovtâskâs jesânij argâpiäiván teikâ juhlijd ellee kulttuurenâduvâst. Irâttâsâst kalga leđe jieijâs tooimân sosiaallâš toimâlope vaikuttâskuávlus siärváduvâin.

Ohtâ sämmilâšvuotân vuáđuduvvee mađhâšem tehálumosijn pargoin lii suojâliđ já paijeentoollâđ sämikulttuur já tuárjuđ tom sirdem puáttee suhâpuolváid. Pyevtittâsah já palvâlusah, moh kevttih sämikulttuur maađhâšmist, kalgeh vuáđuduđ rievtis tiätun irâttâs jieijâs puigâ sämikulttuurist. Pyevtittâssân rähtim váátá noonâ ibárdâs kulttuurist, mii ráhtoo pyevtittâssân. Pyevtittâssân rähtim já palvâlusâi ovdedem kalga toohâđ sämisiärváduv kulttuurlij áárvui já uáinui mield. Sämikulttuur kávpálii kiävtun kalga leđe siärváduv tuhhiittem ađai kulttuurlâš toimâlope. Meid kulttuurlii kyeddimnaavcâ raajijd kalga väldiđ vuotân irâttâs tooimâst.

Sämmilâš mađhâšemirâttâs kalga toimâđ já vuáháduđ toimâmkuávlusis tienuuvt, ete herkis, arktâsâš ellee kulttuurenâdâh siäilu puáttee suhâpuolváid nuuvt maaŋgâhámásâžžân, ko máhđulâš. Sämmilij áárvui, jurdâččemvuovij já ärbivuáválii eellimvyevi mield luándu kalga siäiluttiđ já kevttiđ tienuuvt, ete tot eeleet ulmuid já addel áigápuáđu ađai luándust váldoo tuš tot mii tarbâšuvvoo ige ollágin eenâb, vâi luándu kyeddimnahcâ siäiluččij meid puáttee suhâpuolváid.

Ekonomâlâš killeelvuotâ tiäduttuvvoo páihálâštálutuálui tuárjumân siärvádâh- já ohtâgâstääsist. Ekonomâlii killeelvuođâ vuolgâsaijeen lii tot, ete mađhâšempuáđuin pääcih čuosâttâhkuávlun nuuvt stuorrâ uási, ko máhđulâš. Taam puáhtá olášuttiđ pálkkáátmáin sämiaalmug já páihálijn irâttâstoimáin. Ekonomâlii killeelvuotân kulá ovdâmerkkân aldapurrâmuš pivnohistem já sämipyevtittâsâi, tego puigâ kietâtuojij já páihálij sämipalvâlusâi kevttim. Ekonomâlii killeelvuođâ ulmen lii mađhâšemiäláttâs ohtânem sämisiärvádâhân tienuuvt, ete tast puáttee ekonomâlâš hiätu juáhásičij vijđáht kuávlun. Lii eromâš tehálâš, ete meid ollásávt mađhâšem ulguubeln orroo sämisiärvádâh ana mađhâšem positiivlâžžân já siärváduv hiäđutteijee toimân sehe vyeimiväärrin. Mađhâšem kalga meid tuárjuđ sämmilij ärbivuáválijd iäláttâsâid vâi puáhtá leđe ekonomâlávt killeel. Ekonomâlâš kyeddimnahcâ miäruštâl maksimaallii mađhâšemtooimâi tâi mađhâšeijei mere, ovdil ko páihálâšaalmug elimist šadda liijkás tivrâs eelliđ tâi toimâđ jieijâs kuávlust.

Ovdâsvástádâslâšvuotâ já eettisâš killeelvuotâ kalga kulluđ irâttâs puoh siskáldâs já olgoldâs viestâdmân sehe irâttâs brändi huksiimân já paijeentolâmân. Tieđeetmáin vijđáht irâttâs ovdâsvástádâslâšvuođâst já eettisii killeelvuođâst irâttâs iššeed kuállejeijee toohâđ tiäđulijd valjiimijd, main lii hiätu siärvádâhân. Kuállejeijein lii haalu uápásmuđ sämikulttuurân já oppâđ uđđâ aašijd kollim ääigi. Tondiet lii tehálâš smiettâđ, ete maht visásmittoo, ete tot luhostuvá ovdâsvástádâslii, eettisávt kilelis já siärváduv tuhhiittem vuovvijn. Sämisiärváduv ulguupiäláá mađhâšemsuárgán já mađhâšeijei lii táválávt máhđuttem iäruttiđ puigâ sämipyevtittâs ij-puuigâst. Ovdâsvástádâslii já eettisávt kilelis sämimaađhâšmist lii tehálâš rooli puigâ sämmilâškove leevâtmist nuuvt Suomâst ko meid pirrâ maailm.