Bearašfitnodat

Bearašfitnodagain oaivvilduvvo fitnodat, man oamasteapmi, mearrádusváldi ja dávjá maiddái beaivválaš doaibma leat váldoáššis ovtta bearraša dahje soga hálddus. Unnimustá okta bearašlahttu galgá oassálastit fitnodaga doibmii, jođiheapmái dahje hálddahussii. Bearašlahtut sáhttet doaibmat oamasteaddjin, bargin dahje guktuin rollain, ja bearašfitnodaga doaibma čatnasa dávjá bearraša árvvuide, identitehtii ja sohkabuolvvaid gaskasaš bistevašvuhtii.

Sámiid ruovttuguovllus bearašfitnodagain lea erenomáš mearkkašupmi, dasgo dat sáhttet doarjut árbevirolaš ealáhusaid seailuma ja sirdáseami čuovvovaš buolvvaide ja gaskkustit ovddosguvlui sámegiela, kulturárbevieru ja luondogaskavuođa. Bearašfitnodagain lea vejolašvuohta nannet searvvušlašvuođa ja guovllu ekonomiija, ja dat leat dávjá, muhto eai álo, unnit ja báikkálaččat. Dát mearkkašupmi ollašuvvá goittotge dušše dalle go, doaibma lea vásttolaš ja gudnejahttá kultuvrra: dušše bearašfitnodaga sajádat ii okto reahkká dáhkidit miehtemielalaš váikkuhusaid.

Bearašfitnodagat sáhttet leat mearkkašahttit vásttolaš ja ehtalaččat suvdilis sámemátkeealáhussii, go daid doaibma vuođđuduvvá guovllu árvvuide, dihtui ja dáidui. Bearašfitnodagain leat erenomáš gáibádusat buktit mátkeealáhussii kultuvrralaččat eakti sisdoaluid ja čatnat doaimma lunddolaččat ealli kulturduovdagii. SMEKS doaibmá reaidun, man bokte maiddái bearašfitnodaga doaibma árvvoštallo: dušše vásttolaččat ja ehtalaččat suvdilit doaibmi ja kultuvrra gudnejahtti fitnodagat dorjot sámekultuvrra ja ealli kulturduovdaga seailuma ja nannejit sohkabuolvvaid gaskasaš bistevašvuođa.

Eurohpá bearašfitnodagaid ovdogohcinorganisašuvdna GEEF (2008) meroštallá bearašfitnodaga ee. oamastus- ja jietnaválddi eanetlogu ja maid bearraša oassálastima vuođul. Fitnodat lea bearašfitnodat, jos jietnaválddi eanetlohku lea vuođđudeaddjis dahje oasusvuođu háhkan olbmos dahje sin lagasfulkkiin ja unnimustá okta bearašlahttu oassálastá doibmii, jođiheapmái dahje hálddahussii. Maiddái listejuvvon fitnodatsearvvi sáhttá lohkat bearašfitnodahkan, jos bearraša oamastusas lea unnimustá 25 % jietnaválddis. Suomas bearašfitnodaga kritearan lea dollojuvvon lassin dat, ahte bearrašis dahje sogas lea mearridanváldi ja ahte unnimustá okta bearašlahttu oassálastá fitnodaga doibmii, hálddahussii dahje jođiheapmái.

Bearašfitnodagaid lihtu mielde bearašfitnodagat sáhttet leat hui iešguđetláganat, ovtta vuođđudeaddji mikrofitnodagat, main oamasteaddji dikšu buot ieš, dahje máŋggaid buolvvaid áigge šaddan bearašdynastiijat, main oamasteaddjit leat máŋggat logit. Oamasteapmi ja hálddašeapmi sáhttet ovdánit muttuid mielde málles, mas oamasteaddji jođiha dillái, mas bearaš ii šat oassálastte operatiivvalaš jođiheapmái, muhto doaibmá oamasteaddjin ja stivrra lahttun. Oktasaš buot bearašfitnodagaide lea figgamuš fitnodatdoibmii, mii joatkašuvvá sohkabuolvvas nubbái, ja bearraša árvvuid speadjalastin fitnodaga doibmii.